Iñaki Etaio

Euskal Herria. ¿Todxs en el mismo barco?

Zamora — Mon, 12 Apr 2021 15:26:12 +0000

Euskal Herria. ¿Todxs en el mismo barco?

Imagen

Zamora Lun, 12/04/2021 - 11:26

Autor

Iñaki Etaio

Se denominaba tumbeiros (ataúdes) a los navíos negreros que, entre los siglos XVI y XIX, trasladaron, hacinados y amarrados en las bodegas, a entre 12 y 20 millones de esclavos africanos al otro lado del Atlántico, para ser subastados ante los hacendados que necesitaban más mano de obra tras esquilmar gran parte de la población nativa. Se estima que hasta un tercio pudo sucumbir durante la travesía, víctima de enfermedades, deshidratación y desnutrición. Aún y todo, el negocio esclavista seguía siendo rentable.

No puedo evitar visualizar la imagen de los tumbeiros cada vez que escucho lo de que estamos todos en el mismo barco, que debemos remar en la misma dirección para llegar a buen puerto, que de esto tenemos que salir todas juntas…

Desconocemos si los esclavistas europeos intentaban tranquilizar a la particular “mercancía” humana con la que compartían embarcación con eso de que estaban todos en el mismo barco, pero es más que probable que no estuvieran muy entusiasmados por llegar a buen puerto con sus captores. Aún menos si conocieran el futuro que les habían deparado. Su buen puerto no estaba en Brasil o el Caribe, sino justo en la dirección contraria.

El mensaje de la unidad frente a un reto común por encima de diferencias ideológicas y de clase social atraviesa nuestro cerebro de forma insistente, en un intento de conciliación permanente con aquellos que deciden sobre nuestros destinos. Es el mismo objetivo de alinear (alienar) al trabajador con la empresa para que comprometa su futuro con los objetivos de la misma, pero trasladado a un nivel macro, en el que la ciudadana asume las órdenes dictadas desde los órganos de poder en nombre del interés común.

Bajo el manido lema del “auzolana, bien común” siguen decidiendo por todas qué es lo que conviene a la población de las tres provincias occidentales de Euskal Herria. Cómo debe ser la Next Euskadi. Decidieron, entre otros, que nuestra prioridad era un tren de alta velocidad desvertebrador del territorio y con un brutal coste económico y medioambiental, o que el modelo energético debía pasar por el fracking y la extracción de gas (sin contemplar, ni por asomo, la posibilidad de disminuir nuestro consumo de energía). No se decantaron con igual decisión por reforzar suficientemente el sistema sanitario y de atención social y el sistema educativo público. Tampoco por impulsar empresas públicas en los sectores estratégicos de la economía en vez de privatizar servicios, transferir ingentes recursos a manos privadas y escamotear el control público de bancos. Ahora deciden que es imprescindible atestar las sierras alavesas de molinos eólicos y que es incuestionable el corredor vasco del hidrógeno, nuevo combustible para alimentar los intereses de grandes corporaciones disfrazadas de verde. Muchos de los proyectos para obtener fondos europeos (curioso procedimiento por el que se reparte el dinero de todos/as…) sabemos a qué prioridades e intereses responden. Quienes, desde sus despachos, deciden a qué se deben destinar los fondos representan lo que representan, y no se les puede pedir otra cosa. Pero que no vengan con mofas. El debate público y la capacidad del pueblo organizado para incidir sobre las decisiones clave siguen difuminadas en la realidad virtual del oasis vasco, sepultadas bajo toneladas de propaganda oficial, burocracia, opacidad y puertas giratorias. Y, por si fuera poco, adolece de una preocupante escasa capacidad de respuesta. Porque, efectivamente, el mensaje del barquito ha calado más o menos hondo en gran parte de la población y del espectro sociopolítico considerado de izquierda, sin entender hasta qué punto supone aceptar acríticamente el discurso de la élite económica.

La cantinela de estar en el mismo barco ha sido utilizada históricamente en innumerables ocasiones para intentar cohesionar colectivos y clases sociales con intereses divergentes y/o contrapuestos frente a un enemigo común (real o construido) para beneficio de la clase dominante. El ejemplo más evidente son las guerras imperialistas e interimperialistas en las que, como se suele indicar, se masacran entre sí personas que no se conocen para beneficio de personas que sí se conocen pero no se matan. Clases populares, trabajadores y campesinos, sacrificados a millones para defender los intereses espurios de las burguesías nacionales, como ya denunciara valientemente la izquierda zimmerwaldiana durante la Primera Guerra Mundial. Embarcar a los pueblos en guerras ha sido y sigue siendo un recurso imprescindible para seguir rapiñando recursos ajenos, alimentando el complejo militar industrial (con notable presencia también en Euskal Herria) y como vía de escape y distracción frente a crisis políticas y sociales. El patrioterismo como socorrida llamada de embarque.

Frente a un nuevo enemigo, ahora en forma de virus, se intensifican también las llamadas a cerrar filas y remar todas/os en la misma dirección. Eso sí, no están dispuestos a compartir el timón, ni las suites que ocupan en la mejor zona del barco. Sobra decir que, en caso de que éste vaya a pique, los yates salvavidas son para su exclusivo uso. Sus particulares auzolanas no llegan a tamaña generosidad. Se asemejan demasiado a la relajante música que sonaba mientras se hundía el Titanic.

No nos engañemos. El canto de sirena con que pretenden embelesarnos va mucho más allá de las medidas frente a una pandemia que no consiguen gestionar adecuadamente. Busca aprovechar el contexto para apuntalar la docilidad y obediencia a sus dictados, presentados como bien para la comunidad. Intenta hacer aún más hegemónico su discurso como clase, restringiendo libertades y apuntalando una paz social que salvaguarda su poder y privilegios. Pretende ocultar los intereses antagónicos entre la tripulación que hace avanzar al barco y los capitanes y oficiales que deciden su rumbo. En el acorazado Potemkin los marineros comprendieron esa cruda realidad y se atrevieron a dar un golpe de timón, pasando a gobernar el buque de otra forma y a dirigirlo a otro puerto.

También aquí y ahora, seamos conscientes de que el armónico barco interclasista que nos venden es tan ilusorio como el arca de Noé.

Komunak, ekidin ezinezko kontraesanak areagotzen

Bolivar — Tue, 25 Feb 2020 15:04:23 +0000

Komunak, ekidin ezinezko kontraesanak areagotzen

Imagen

Bolivar Mar, 25/02/2020 - 11:04

Autor

Iñaki Etaio

Venezuelako Errepublika bolivarianoan bi konfrontazio nagusi bizi ari dira azken bi hamarkadetan. Lehena, Venezuelako herriaren eta inperialismo yankiaren artekoa; alde batean bide propioa egin nahi duen herri bat eta, aurrean, eredu eraldatzaile batekin bukatu eta, Monroe doktrinari eutsiz, “atzeko patioa”-ren baliabide naturalak bereganatu nahi duen inperialismo yankia. Menpean hartua izatearen aurrean Venezuelako independentzia nazionala defendatzeko saiakera. Bigarren konfrontazioa, gainditu beharreko Estatu eredu baten eta eraikitzeko dagoen estatu berri baten arteko lehia izango litzateke. Lehenengo talkari dagokionez, chavismoaren indarrak batuta aritzen dira inperioaren kontra eta kanpoko interbentzioa txalotzen duten eskuineko indarren kontra (eskuina baino, ultraeskuina izendatzea aproposagoa izango litzateke; aipatu behar da eskuineko sektore batzuek kanpoko interbentzioa ez dutela babesten). Prozesuaren garapenari buruz ezkerreko eragileek (gobernutik erakunde-aniztasuneraino) irakurketa ezberdinak izan arren, desadostasun ideologikoak nabarmenak izan arren, eta gobernu eta erakundeetako kargu batzuen kontra ustelkeri eta klientelismo salaketak oso presente egon arren, chavistak oso kontziente dira batasunaren garrantziaz eta era neurtuan jokatzen dute. Izan ere, esan eta egin beharrekoak esaten eta egiten dira, baina eremu publikoan eztabaida mugatzen saiatuz. Gobernuaren eta instituzioen kargu batzuei, baita PSUV alderdiaren kide batzuei ere, kritikak eta salaketak egiten zaizkie (ez hainbeste Maduro presidenteari, chavisten artean sostengu oso zabala daukana), baina klase-etsaiak bere probetxurako ez erabiltzeko kontu handia izanez. Chavismoaren sektore eta eragile ezberdinek badakite gobernua mantendu behar dela prozesua salbatzeko. Gobernu chavista jarraitzea ezinbestekoa da sozialismoaren eraikuntzarekin aurrera egin ahal izateko baita eragile iraultzaileek Estatuaren errepresioa jaso gabe lan egiten jarraitzeko. Hein handi batean, esan daiteke kanpoko eraso bortitza dela momentu honetan chavismoaren batasuna mantentzen duena. Era berean, esan daiteke Maduro dela chavismoa baturik mantentzen duena.

Hots, bigarren talka hori, chavismoaren barruan gauzatzen dena, benetako klase borroka da ere, jendarte sozialista eraiki nahi duten iraultzaileak alde batean eta erreformistak eta burguesak beste aldean. Chávez presidentearen lehenengo urteetan hasi zen jada boliburgesiaz hitz egiten: gobernuan bertan eta Estatu aparatuan inkrustatuta zeuden pseudochavistak. Burokrata hauek, diskurtso chavista ahoan eta franela(kamiseta) gorriaz jantzita, beren botere-posizioetaz baliatzen dira etekin pertsonalak ateratzeko, proiektu bolivartarrean eta sistema eraldatzean sinestsi gabe. Are gehiago, sistema eraldatzeak beldurra ematen die, beren pribilegio egoera galduko luketeelako. Beste prozesu eraldatzaile batzuetan gertatu den moduan, chavismoaren gorakada geldiezina ikusita, proiektura gehitu ziren goranahiek eta oportunistek karguak okupatzen dituzte gobernu azpiegituretan, Estatu mailan, departamentuetan, alkatetzetan eta beste administrazio-gune askotan. Horietako batzuk beren negozioak egiteko aritu dira botere guneetatik, beren influentzia erabiliz, eta burgesia berri bat osatu dute. Hauekin nahastuta, mugimendu soziopolitikoaren militante ohi batzuk daude ere, boterea kudeatzean eroso sentitzen direnak, gaizki ulertutako pragmatismo batetik jarrera kontserbadorearekin arituz, prozesua erradikalizatzeko oztopo bilakatuta. Sektore eta jokabide hauek ahultzen dute prozesuaren garapena, baita kargu politiko eta administratiboetan dauden beste militante iraultzaile askoren lan zintzo eta saiatua ere. Chavismo garaiaren hasieratik presente egon badira ere, Chávezen figuraren desagerpen fisikoarekin eta azken urteetako egoera zailarekin indartu egin dira gobernuaren barruan jarrera desbideratzaileak eta erreformistak. Izan ere, Madurok aurre egin beharreko testuingurua benetan zaila izan da. Chávezen desagerpenari lotutako etsipen emozionalari, krisi ekonomiko larriari, eskuina faxistaren eraso eta guarinbei, atentatu saiakerei, desitxuraketa mediatikoari eta mota guztietako eraso inperialistei aurre egin behar izan die presidenteak, denbora eta arreta handia horri emanda. Gainera, segurtasun arrazoiak direla medio, bere mugikortasuna Venezuelan zehar mugatua izan da azkenaldian. “Desde que ha llegado no le han dejado descansar; le han dado duro al tipo” (“Heldu denetik, ez diote atsedenaldia hartzen utzi; gogor eman diote”) esaldiak, militante chavisten ahotan, aitortzen du Maduroren paper zaila eta aurrera jarraitzearen meritua, baita kritikoen artean Madurorekiko atxikimendu zabala.

Gobernuko sektore batzuetatik ikustarazten da enpresa pribatuak efizienteagoak direla eta, ekoizpena handitzea lehentasuna den garai honetan, apostua egiten da enpresa pribatuei bidea zabaltzeko, esku pribatuetatik berreskuratutako lurrak bueltatuz, finantzazioa erraztuz edota negozio batzuen kudeaketa bideratuz (kanpoko produktuen inportazioa kasu). Estatuak bereganatutako enpresa batzuekin egondako esperientzia txarrek neurri hauek hartzea errazten dute. Kapitalistei egindako kontzezio hauen zati garrantzitsu bat boliburgesiaren eskuetara doa. Modu honetan, gobernuan bertan txertatuta dauden sektore sasichavista boteretsu hauek (asko Indar Armatuei lotuta ere) atzerapausoak ematen ari dira ekonomiaren sozializatzean, burgesiari kendutatu hainbat esparru ekonomikoak burgesiari bueltatuz.

Testuingu horretan kokatu behar dira Wilmar Castro Soteldok, Nakazaritza eta Lurren Ministroak, erabilitako kontzeptu berria, kontraesana bera barruan daukana: “burgesia iraultzailea”; barne ekoizpena handitzeko prest dagoen burgesia, hain zuzen ere. Mota askotako produktuak eta zerbitzuak lortzeko estutasun egoeraren aurrean, enpresa kapitalisten bidez ekoizpena eta Venezuelan ekoizten ez diren produktuen inportazioa handitzeak hornikuntza arazoa leuntzen lagunduko luke, behintzat gobernutik ondo kudeatzen bada, era planifikatuan, saltzeko prezioak kontrolatuta eta herriaren beharrei erantzuteko bideratuta (berez, gaur egungo Venezuelan oso zaila hautematen dena). Ikuspegi honetatik, prozesuaren erradikalizazioan ez luke lagunduko baina, erasoaldiaren testuinguru honetan, prozesua babesteko lagungarria izango litzateke, gobernuari arnasa emanez eta herriaren sektore apal zabalen egoera zaila arinduz. Erresistentzia fase honetan, tresna kapitalisten erabilera kontzesio bezala uler zitekeen, prozesua bizirauteko asmoarekin. Pauso bat atzera, etorkizunean bi pauso aurrera eman ahal izateko. Hala ere, hori onartzetik irabazi tasa handitzeko eta kapitala biltzeko logika kapitalistan aritzen den burgesia bati “iraultzailea” deitzera tarte bat dago, venezolar iraultzaile askok adar-jotze hutsaz hartu dutena.

Gobernuaren barruko sektore burgesak egitura komunala ahultzen saiatzen dira ere, modu kolektiboan aritzen direlako lurrak lantzeko, elikagaiak eraldatzeko eta banatzeko edota zerbitzu batzuk eskaintzeko (gas-bonbonen betetzea eta banatzea, kasu). Izan ere, beste eredu bat posiblea dela erakusten dute, Chávezek markatutako bidea era praktikoan aldarrikatzen. Asmoa, beraz, komunen efizientzia eta zabaltzea oztopatzea da, nahiz eta publikoki ezin aitortu. Paradoxa erreala da. Gobernuko ministerio batzuetatik sostengu materiala eta ideologikoa jasotzen den bitartean, beste ministerio eta instantzia batzuetatik komunen kontrako jarrera gauzatzen da, gobernuaren barruko interes eta asmo kontrajarrien borroka isila plazaratuz.

Honen aurrean, komunetan antolatuta dauden sektore chavisten erronka garrantzitsuenetarikoak koordinatzea, komunean aritzea eta sektore gehiagotara heltzea dira, Venezuelako jendartean gero eta presentzia eta botere handiago izateko. Modu honetan, beste eragile eta sektore kontzienteenekin batera, aurre egin ahal izango diote burgesia tradizionalak eta boliburgesiak gobernuan duten eraginari. Bakarrik horrela chavismoaren proiektuan egon den atzera-martxa graduala geldituko dute eta prozesua erradikalizatuko dute. Horretarako nazio mailako komunen egitura sortzen saiatzen ari dira, esperientzia eta borroka isolatuetatik proiektu orokor batera pasatzeko, Chávezek irudikatutako Estatu komunalaren egitura osatzeko.

Komunak, garatze oztopatua testuinguru zailean (7-8)

Bolivar — Mon, 17 Feb 2020 01:13:30 +0000

Komunak, garatze oztopatua testuinguru zailean (7-8)

Imagen

Bolivar Dom, 16/02/2020 - 21:13

Autor

Iñaki Etaio

Behetik eraikitako Estatu komunal bat sortzeak kolokan jartzen du guztiz Estatu kapitalistaren egitura. Aurretik esperientzia batzuk bazeuden ere, Chávezi aitortu behar zaio epe luzerako ikuspegi eraldatzaile eta ausarti honen aldeko apustu estrategikoa, Estatu burgesaren egiturak erabiliz Estatu hori bera gainditzea ezinezkoa dela egiaztatuta. Hasieratik marxismoak Estatuaren aferari arreta jarri badio ere, ez dago esperientzia arrakastatsurik sozialismoa eraikitzeko behin Estatu burgesaren aginte politikoa lortuta bere eremu eta logiketan arituz. Kontrakoa bai. Izan ere, Estatu burgesak eskaintzen dituen bideak erabiliz sozialismoa eraikitze-saiakera gehiegi odolez ito dituzte. Horregatik, Venezuelan irekitzeko bide berri hau, Estatu komunalaren eraikuntza, erronka originala suposatzen zuen.

Chávezek 2006an planteatu zuen Estatu komunalaren eraikitzeko beharra, txikitik handira, eta handik gutxira komunetarako ministerio bat sortu zen eta oinarrizko egiturak hasi ziren sortzen. Antolaketari dagokionez, auzo eta herri mailan kontseilu komunalak daude, gutxienez 150 familiaz osatuta egon behar direnak. Bigarren maila batean komunak daude, gutxienez 5 kontseilu komunal barnebiltzen dutenak. Gaur egun, Venezuelan 3.000 bat komuna daude erregistratuta, batzuk oso aktiboak eta beste batzuk nahiko “nominalak” (erregistratuta bai, baina benetako funtzionamendurik gabe), haien presentzia oso heterogenea izanda Venezuelako lurraldean. Komunen elkartzetik hiri komunalak sortzen dira, hiri klasikoaren eredutik askoz haratago doazenak. Hiri komunalak gaur egungo antolaketa admnistratibotik gain daude. Esaterako, udal edo estatu ezberdinetan kokatuta dauden komunak barnebil ditzakete. Hiri komunalek azpiegitura konplexuagoa daukate baita eskumen gehiago ere, milizia batailioi bat izatea, adibidez. Edozein kasutan, egituraketa komunalaren garapenak oso hiri komunal gutxi eratzea ahalbidetu du oraindik. Garapen beste fase batean, hiri komunal guztiak batuta Estatu komunala osatuko litzateke, egitura instituzional berriaz osatuta. Egitura hauen guztien osaketa eta funtzioak 2009-2012. urteetan argitaratutako hainbat legeetan zehaztuta daude: mpcomunas.gob.ve/2017/01/leyes.

Tartea badago ere (historikoa, geografikoa, sozioekonomikoa…), asmo honek sobieten eredua jasotzen du neurri handi batean. Proiektu erraldoi honek jendarte berri baten antolaketaren osagai ezberdinak barnebiltzen ditu: ekoizpena, ekoizteko baliabideen (lurra barne) jabegoa, erlazio ekonomikoak, parte-hartzea eta erabakitzeko prozedura, segurtasuna, autodefentsa… Planteamentu honek herriaren protagonismoan eta ahalduntzean jartzen du gakoa. Boterearen gaia da gakoa, Leninek Estatua eta Iraultza idazkian oso ondo azaldu zuenez. Estatu komunala osatzeak Estatuaren eredu kapitalista gainditzea suposatuko luke, nazioarteko kapitalismoaren aurkako borrokan jauritiki zuzen bat izanda (edozein kasutan, ezinbestez beste herri batzuekin batera garatu beharreko borroka, inperialismoaren kontrako nazioarteko fronte zabal batean kokatuta).

Chavismoaren lehenego hamarkadak (1999-2008) gehiengoaren bizi baldintzak asko hobetu zituen, ideario eta imajinario kolektiboa irauli zuen eta herri antolatzea eta parte-hartzea nabari piztu zuen. Ordea, inertziak, heredatutako bizioak, kontrol-falta eta ustelkeria-kultura aldatzea ez da urte gutxiko kontua. Hauei gehitu behar zaizkie aurretik aipatutako beste faktore “makro” batzuk: dibertsifikatu gabeko ekonomia (petroliokiko guztiz dependientea), ekonomia informalaren garrantzia, ezberdintasun sozial handiak baita kanpoko erasoak ere. Horren guztiaren ondorioz, Estatua modernizatzeko eta ekonomia dibertsifikatuago eta efizienteago izateko aukera galdu zen neurri handi batean. Etor zitezkeen garai txarrei berme gehiagorekin aurre egitea ahalbidetuko lukeena, hain zuzen ere. Solasaldietan venezolar batzuek aitortzen dutenez, gaur egun pairatzen duten blokeo kriminalaren efektuak eramangarriagoak izango lirateke oparotasun urteak hobeto kudeatu izatekotan.

Milurtekoaren lehen hamarkada amaieran sistema komunala eraikitzeko erronkak zama hori gainean izan arren, prozesua indartsu hasi zen, herri sektore handi bat mobilizatuz. Hala ere, laster hasi ziren gauzak okertzen prozesu luze horretan. Chávez 2013an fisikoki desagertzeak agerian utzi zuen Latinoamerikan hain ohikoa den “buruzagikeria”-rekiko dependentzia, bere gauza on eta txarrekin. Venezuelan zegoen Chávezekiko atxikimenduak bideratu zuen aldaketarekiko eta sozialismoarekiko atxikimendua populazioaren sektore zabal batean, eta bere diskurtso zein neurrien bidez herria politikoki formatu zuen; lehen inork egin ez zuen bezala. Ordea, prozesu baten norabidea pertsona baten eskuetan (edo buruan, hobeto esanda) egoteak ahultasun handia erakusten du aldi berean. Bere eztabaidaezinezko liderrik gabe, prozesu bolivartarra ahulduta geratu zen. Maduro presidentearen lehenengo pausoak ez ziren batere errazak izan. Hasteko, bere presidentziaren lehen urteetan egondako petrolioaren prezioaren jaitsiera handiak Estatuaren diru-sarrerak mugatu zituen era oso larrian. 2013tik 2017ra Venezuelako BPG % 36,9 jaitsi zen (bcv.org.ve/estadisticas/producto-interno-bruto). Aldi berean, prozesuarekin bukatzeko ofentsiba areagotu zen, barrutik zein, bereziki, kanpotik, Venezuelako egoera nabarmenki okerragotuz.

Ebidentea da testuinguru hau ez dela sistema komunala eraikitzeko momenturik aproposena. Izan ere, chavismoa hedatze fase batetik erresistentzia fase batera igaro zen, non kontu ideologiko eta sinbolokoez gain, arazoa askoz materialagoa zen, mota guztietako baliabideak lortzeko zailtasun handiekin. Alabaina, krisiek beraiek sortutako beharra eta tentsioa aldaketa kualitatiboak gauzatzeko pizgarriak izan daitezke. Baliabideak Estatutik ia dohainik eta jarraipen eta kontrol gutxirekin lortzen zirenean inefizientzia nahiko orokortua zegoen eremu askotan. Eskasiak, ordea, beste bideak asmatzera eramaten du derrigorrez. Are gehiago, proiektu chavistaren kontrako ofentsibaren erdian, efizientzia eta ekoizte hutsa borroka mota garrantzitsuenetariko bat dira.

Horrela ulertu dute komunero askok eta autogestionatzeko eta ahalduntzeko ahaleginak indartu dituzte. Lara eta Portuguesa estatuen artean dagoen El Maizal komunan argi daukate. Gaur egun Venezuelako emankorrenetakoa den komuna honetan 10 ekoizpen-unitate martxan daude (landare- zein animalia-ekoizpena eta elikagaien eta beste produktuen banaketari lotuta), non 103 komunerok egiten duten lan, hazien, lanabes eta diru faltari ozta-ozta baina aurre eginez. El Panal 2021 komunarekin koordinatuta, Caracaseko 23 de enero auzoraino bidaltzen dute haien ekoizpenaren zati bat, merkatu kapitalistatik at arituz. Erresistitzeko eta aurrera egiteko jarrera islatuta agertzen da, harro, El Maizal-en lursailaren sarrerako panelean, non Chávez komandanteak adierazitako “¡Comuna o nada!” letra handietan irakur daitekeen.

Saiakera batzuk porrotean bukatu arren, landa-oligarkiatik erasoak pairatu arren baita gobernuaren kargu batzuengandik oztopoak baino ez jaso arren, komuna batzuek urteetako eskarmentua daukate eta emaitza positiboak erakusten dituzte. Herria antolatuta eta baliabideak erraztuta, herritik herrira ekoiztea eta bitarteko enpresa pribaturik gabe produktu asko helaraztea posiblea dela erakusten dute. Inurri-lanaren bidez herri boterea eraikitzen ari dira, sozialismo komunitariorako pauso praktikoak emanez eta Venezuelak jasaten duen gerra hibridoaren ondorioei aurre eginez, osasun eta elikadura arloetan nagusiki. Alderdi materialak ez ezik, alderdi mentalak ere eraldatzen ari dira pixkanaka-pixkanaka. Komunero asko kontziente dira beren eguneroko borroka etorkizuneko Estatu komunalaren enbrioia dela.

Hala eta guztiz ere, Chávezen herria badoa (6-8)

Bolivar — Wed, 12 Feb 2020 15:11:33 +0000

Hala eta guztiz ere, Chávezen herria badoa (6-8)

Imagen

Bolivar Mié, 12/02/2020 - 11:11

Autor

Iñaki Etaio

Chávez bizirik zegoenean bere figurarekiko atxikimendua sekulakoa zen herri venezolarraren sektore oso zabal batean. Chavismo hegemonikoa zen, ikuspegi soziopolitiko batetik zein emozionaletik ere. Venezuelako sektore apalen artean, baita ekonomikoki hobeto zeuden beste langile askoren artean ere (Venezuelan clase media en positivo deiturikoa), Chávezekiko benetako maitasuna zegoen. Milioika venezolarrentzat aita bat bezala zela esan daiteke. Chávezek herria maite zuen eta herriarekin konektatzen zekien, bi norabideko elkarrizketa zintzo eta oparoan. Chávez maite zuten pobrezian, aukera-gabezian eta ezjakintasunean hondoratuta zegoen sektore erraldoi bati begiak ireki zizkiolako, herriari itxaropena eta duintasuna bueltatu ziolako, bartertutako milioika herritarren alfabetizazioa ahalbidetu zuelako, jendarte osoaren beharrak asetzeko baliabideak jarri zituelako eta herria protagonista bilakatzeko ahalegin erraldoia egin zuelako. Bere izaera eta estiloari buruz alde edo kontra egindako milaka adierazpenez haratago, Chávez benetakoa zen. Horretan ez dago zalantzarik.

Hori hautematen zen kaleetan Chávezen garaian; Chávezen presentzia, Chávezen indarra. Urte batzuk beranduago Venezuelara bueltatzean, egoera ez da berdina. Eraikitze-garai horren gogoberotasuna asko apaldu da, chavismoaren aldetik tentsioa mantentzen bada ere. Orain, Chávezen presentzia fisikoa ez dagoenean, garai horietara begirada bueltatzen denean, azken bi hamarkadak aztertzen direnean, Chávezen figuraren tamaina hobeto ulertzen da. Chávez erraldoi bat zen. Imperialismoaren eta bere tokiko kolaboratzaileen erasoa erresistitzen denean, jokoan dagoena aditzen denean, eraiki dena eta, barne zein kanpoko faktore askoren ondorioz, eraikitzeke geratu dena aztertzen denean, Chávezen neurriez jabetzen zara, bai, begitaziodun eta estratega bezala. Chávez ez zen heldu egoera edo Estatu bat kudeatzeko. Chávezek programa bat garatu zuen Venezuelako egiturak aldatzeko eta beste sistema bat eraikitzeko, bere ekarpen adoretsuena Estatu komunalaren proiektua izanda, Estatuaren izaeraren eraldaketan eta herria boteretzean oinarrituta. Ia hamarkada eta erdian zehar proiektu asko jaio eta martxan jarri ziren, era progresiboan, bere akats eta ezintasunekin ere, baina herriari ahalik eta poztasun gehien emateko asmoarekin, Bolivarrek berak 1819ko Angosturako diskurtsoan aipatu zuen moduan.

Chávezen proiektuaren originaltasuna eta ausardia ez zen mugatzen Venezuelako herrira. Aberri handira (La Patria Grande) begiratzen zuen, bere aurreko askatzaile ospetsu askok bezala (Bolívar, Sucre, San Martín, Martí, Sandino, Che, Fidel…). Izan ere, Latinoamerikako herrien integrazioaren motor bihurtu zuen Venezuela. Besteak beste, ALBA, Unasur, Petrocaribe eta Telesur-ren atzean Chávezen bultzada dago. Edozein kasutan, bere proiekzioa Abya Yala / Amerikatik haratago doa, munduko herri zapaldu askorentzako erreferente bihurtzeraino.

Berebizikoa izan da bere legatua, eta bizirik mantentzen da gaur egungo Venezuelan. Ezkerreko alderdi, mugimendu eta erakundeetan, komunetan, auzo herrikoietan konstanteak dira Chávezi eta proiektuari egiten zaizkien aipamenak.

Proiektu eraldatzaile honen errotze sakonak ahalbidetu du proiektu bolivarianoak bizirik irautea eta gobernu chavistarekiko atxikimen maila altua mantentzea, sektore chavista askotan gobernuarekiko egon daitezkeen desadostasunez harago. Venezuelako egoera eztanda egin ez izana horren adierazle da. Venezolarrak pairatzen ari direna baino gutxiagotik herria haserre atera da kalera beste batzuetan, baita beste Estatu askotan ere. “Gutxiagatik Caracazok eztanda egin zuen 1989an” entzun daiteke venezolar batzuen ahotan. Duela gutxi Ekuadorren, Txilen edota Kolonbian ikusitakoa ez da gertatu Venezuelan. Herri hauetan, adibidearekin jarraitzeko, herri apalak moztu ditu kaleak (langileak, jatorrizko herriak, ikasleak…). Azken urte hauetan Venezuelan egon diren kale-indarkeriaren gertakariak (guarimba-k) eskuinak elikatu eta finantzatu ditu, eta, atsekabe osagai bat izan bazezakeen ere, osagai kriminala eta marjinala oso handia zen. Aberatsek ez zuten kale borroketan parte hartzen, baizik eta klase ertaina deritzonaren gazteak eta, batez ere, lumpen asko, istiluak sortzeko ordainduta. Guarimba horietan, batez ere 2017koan, pertsona asko hil zituzten, horietako 27 bizirik erreta, itxura chavista izateagatik. Polizia batzuk hil zituzten ere. Zentzu horretan, aipatu behar da errepresio poliziala beste Estatu askotan aplikatzen dena baino askoz epela izan dela, Gobernuak berak murriztu duelako eta, ziur aski, indarkeria-uholdea piztu zutenenei nahi zuten argazkia ez emateko.

Herri venezolarraren sektore apalak, hala ere, ez dira orokorrean atera kalera gobernuaren kontra. Sektore hauek dira inperialismoaren gerra hibridoaren jomuga nagusia. Egoera jasanezina bihurtuz, itxaropenik eza hedatzen saiatuz, chavismoa errenditu nahi izan dute, Historian zehar beste herri batzuekin egin duten bezala. Alabaina, Venezuelan pairatzen den egoera oso zaila bada ere, etsipena sektore handi batean zabaldu bada ere, imperialismoak ez du lortu chavismo soziologikoa garaitzea. Hedabide masiboetatik kontrakoa saldu arren, Venezuelan dagoen krisia ez da heldu soziala izatera. Zailtasunen aurrean venezolarren izaera berezia eta pazientzia, herri sektore esanguratsu batek daukan kontzientzia politikoarekin konbinatuta, gakoa izan dira erresistitzeko. Izorratuta daude, baina kontziente dira zergatik, eta harro daude beren subiranotasunaz. Chávezek erabilitako “Hemen herri duin bat dago, carajo!” esamoldea, goiburu hutsa baino zerbait gehiago dela erakusten ari dira duintasun handiz. Izan ere, lelo hori materializatzen da eguneroko borrokan, herriaren antolakuntzan, lan ideologiko eta formatiboan, kaleko erakustaldietan baita defentsarako prestakuntzan. Defentsarako formazio politikoa zein militarra berme bakarra dira munduko etsaia boteretsuaren aurrean eta eskrupulurik gabeko ultraeskuina venezolarraren aurrean. Horregatik, ezinbestekoa da erantzuteko prest egotea balizko interbentzio militar irekiaren kontra baita chavismoaren aurkako gerra irregularraren kontra (talde paramilitarrak, hanpa eta delinkuentzia). Horregatik, Fuerza Armada Nacional Bolivariana (FANB) ondo prestatu eta ekipatzeaz gain (Chávezen kezketako bat), herria antolatzen da milizietan eta autodefentsa taldeetan (auzoetan, entitate eta enpresa publikoetan, komunetan, kolektibo eta erakundeetan…). Herriak berak hartzen du protagonismoa prozesua, Venezuelako subirautza baita bizitza bera ere defendatzeko.

Urritasun materialez haratago, chavismoaren sektore askotan haserrea sumatzen dela agerikoa da ere. Chavismo garaiaren hasieratik bizio eta praktika oker batzuk txertatuak egon dira gobernuaren zein Estatuaren esparru batzuetan, baita prozesua aurrera joatea oztopatu duten joerak, chavismoaren inguruko sektore erreformista, sozialdemokrata eta arribistetan irudikatuta. Ustelkeriak eta zigor faltak, baliabideen zarrastelkeriak eta kontrolik ezak, influentzia-trafikoak, kargu batzuen praktika ez ereduzkoek, baita behin baino gehiagotan PSUVek (Partido Socialista Unido de Venezuela) erakutsitako bertikalismoak pitzadurak sortu dituzte chavismoaren barruan, batez ere oinarrizko erakunde eta militante eta goiko egiturazko politikari profesional batzuen artean. Aurrera egiteko bere beharraz ohartuta, chavismoak batasuna mantentzen du etsaiaren aurrean. Hala ere, sektore kritikoen eta ofizialisten arteko urruntzea baita herriaren aurrean sinesgarritasuna galtzea kanpoko erasoa baino kaltegarriak izan daitezke. Klase-etsaiak hautsaz ez aprobetxatzeko kontu handiz aritu behar bada ere, mugimendu chavistak ezinbestekoa dauka etxe barruan erratza pasatzea. Garaiak ez dira agian errezenak halakoak egiteko, baina hausnarketa, autokritika, erradikaltasuna berreskuratzea eta beharrezko neurriak aplikatzeko ausardia ezinbestekoak dira Chávezen proiektu sozialista indartzeko, herria protagonista izan behar duen prozesu original honi beste bultzada bat emateko. Venezuelako prozesu askatzaileak behar du, eta munduko herriok Venezuelako prozesu askatzailea behar dugu.

Venezolarren migrazioa: bere testuinguruan jarri beharreko errealitate gordina (5-8)

Bolivar — Sat, 08 Feb 2020 01:54:22 +0000

Venezolarren migrazioa: bere testuinguruan jarri beharreko errealitate gordina (5-8)

Imagen

Bolivar Vie, 07/02/2020 - 21:54

Autor

Iñaki Etaio

Venezuelako krisi ekonomikoaren ondorioetako bat venezolarren migrazioarena da. Izan ere, Venezuelako prozesu eraldatzailearen kontra burgesiaren komunikabideek erabilitako gai nagusietako bat migrazioa izan da, Venezuelatik Kolonbiara ateratzen ari ziren familien ilaren irudiak ugaritasunez erabilita. Izan ere, bertako oligarkiak, inperialismo yankiak eta, hedaduraz, gainerako burgesiak (hemengoak ere; PNVren Venezuelarekiko jarrera eta bere kontrolpeko komunikabideen joera ideologikoa ikusi besterik ez dago) prozesu bolivartar eraldatzailearen suntsiketa bilatzen dute. Venezuelako afera ez baita gobernu bat edo beste bat, presidente bat edo beste bat, baizik eta sistema kapitalistaren logikatik kanpo garatu nahi den prozesu herrikoi bat, eta, Kubarekin gertatzen den bezala, beste herriekiko eredu arriskutsua izan daitekeena.

Ez dugu ezer berria esaten Venezuelaren aurkako gerraren eremu garrantzitsuenetariko bat (des)informazioa dela azpimarratzean. Kanpora begira zein barrura begira. Zentzu horretan, Venezuelatik jendetza ateratzearen atzean arrazoi ekonomikoak daude nagusiki. Ziurtasun gabeko etorkizunak eta eguneroko estutasunek eta zailtasunek (herria “salbatu” nahi omen dituztenek eraginda, nagusiki…) erabaki zail hori hartzera bultzatu dituzte venezolar asko. Baina ezin da saihestu Venezuelatik ateratzeko zergati horiek hedabideen gezur eta dei alarmistekin ere nahasten direla. Izan ere, migratzaile batzuk egoera sozioekonomiko txarrago batera abiatzen dira, kasu gehienetan jakin gabe. Ez dira gutxi izan alboko herrietatik (Peru, Ekuador, Txile, Kolonbia…) Venezuelara bueltatu direnak, bilatzen zuten paradisua errealitate gordinago bilakatuta edota errefusatze eta xenofobia pairatuta.

Azken urteetan Venezuelatik joandakoen datu ofizialak ez badaude ere, bi eta hiru milioiren artean izan direla kalkulatzen da, 28 milioiko populaziorako ia % 10 suposa zezakeena. Estimazioak nork ematen dituenaren arabera zifra horiek 4 milioietaraino heltzen dira. Zaila da jakitea. Migratzaileen artean familia osoak baita jende gazte asko dago. Azken hauen kasuan faktore ezberdinak nahasten dira: aipatutako estutasunak, etorkizun nahasia, gazteengan ohikoa den kanpora joateko eta beste bizipenak izateko grina baita kontsumismo-ametsa ere. Hain zuzen ere, joaten diren gazteen proportzio handi batek “mente Nutella” dauka: Venezuelatik atera eta beren norako berriaren zentro komertzial batera joan Nutella poto batekin argazkiak egiteko sare sozialetan konpartitzeko. Funtzezkoa ez denaren mirespena, merkantilismoarekiko itsukeria, kontsumismoaren idealizazioa azken finean. Venezuelaz gain, munduko herri gehienetan gertatzen den fenomeno alienatzaile bera, Venezuelako kasuan askatasun falta eta miseria bezala irudikatuta.

Edozein kasutan, maila pertsonal eta familiarrean suposatzen duen traumaz gain, migrazio ugari honek arazo handi bat suposatu du Venezuelako herriarentzat. Izan ere, joandako gazte asko, bereziki, kualifikatuta edo oso kualifikatuta daude, kasu gehienetan unibertsitate publikoetan formatuta. Heziketa maila altua izanda Venezuelako soldatak ez dira batere erakargarriak gazteentzat eta, Gobernuak maiz soldatak nabari handitu arren, merkatu librearen produktuen prezioen igoerak berehalako uzten dituzte ezertan soldata-hobekuntzak. Honek erraztu du asko prozesu bolivarianoarekiko atxikimendu baxuko gazte andana kanpora joatea, hondatutako ekonomiarentzat beharrezkoak diren profesionalen kopurua nabarmenki afektatuz. Adibide zehatz bat jartzeagatik, Apure Estatuko Guasdualitoko ospitalean zeuden 60 medikuetatik 17 joan dira atzerrira (haien artean 5 anestesista) baita 47 erizain, ia guztiak ospitalean bertan formatutakoak. Joandako gehienak gazteak dira, etorkizun batean erreleboa eman beharko lituzkeenak. Honi gehitzen badiogu medizina eta medikuntza-ekipamenduekin dauden eskasiak, imajina dezakegu zein lan erraldoi eramaten duten aurrera geratu diren profesionalek; kasu zehatz honetan, 2019ko maiatza eta abuztua bitartean 14.000 laguni osasun-harrera emateko.

Venezolarrekin izandako solasaldietan sarritan azaleratzen da langile kualifikatuen atzerriratzeagatik dagoen kezka. Ekonomiaren eta herriaren egituraketaren kontrako eraso hau agian ez da hain agerikoa baina oso eraginkorra da, enpresa askoren funtzionamendu normala oztopatzen baitu eta pertsona horien formazioan inbertitutakoa galarazten baitu. Kubatarrek badakite zerbait higadura mota honi buruz…

Hala ere, era berean, goraipatu behar dira estutasunei eta zailtasunei aurre egiten dieten gazte chavista asko, sektore politizatu eta kontzienteenen parte, beren herrietan eta beren lanpostuetan mantendu direnak. Gobernuarekiko atxikimendu hurbilago edo urrunagotik, baina Chávezek markatutako proiektuaren defentsan, gazte askok lanean diraute kontsumismo-ereduaren itsaslaminaren kantuen aurrean, beste milioi herritarrekin batera.

Fenomeno mingarria bada ere, Venezuelako Errepublika Bolivarianoaren migrazioaz aritzen garenean, bere testuinguruan jartzea ezinbestekoa da. Alde batetik, bultzatutako ondorio bezala kokatu behar da, hau da, gerra hibrido baten ondorio bezala; Kubak izan ezik, Abya Yala / Latinoamerika osoan beste herri batek pairatzen ez duen kanpoko eraso baten ondorio bezala. Bestetik, Latinoamerikako estatuen migrazio ekonomikoaren fenomenotik ezin da guztiz aldendu. EEBBetara, baita Latinoamerikako beste herri batzuetara, etengabeko migrazioa konstante bat izan da azken hamarkadetan. Oraindik gertu geratzen zaigu EEBBetara heltzeko asmoz Hondurasetik atera zen karabana jendetsua. Izan ere, adibide bat jartzeagatik, hedabideetan Venezuelako “exodoaz” mintzatzen bada ere, gutxitan aipatzen da salvadortarren laurden bat kanpoan dagoela (nagusiki EEBBetan).

Horrez gain, saihetsezina da Venezuelarekin muga konpartitzen duen herri baten egoera berezia aipatzea: Kolonbia. Izan ere, Kolonbian milioi bat eta erdi eta 2 milioi arteko venezolar egon daitezkeela kalkulatzen bada estraofizialki, Venezuelan 2 milioi pertsona baino gehiago Kolonbian jaiotakoak dira edo Venezuelara joandakoen ondorengoak. Venezuelarako migrazio hau aurreko hamarkadetan garatu da eta bi jatorri nagusi izan ditu: ekonomikoa eta jazarpen politiko-militarra. Kolonbiar asko joan ziren Venezuelara baldintza ekonomiko hobearen bila, eta beste asko Kolonbiako gerratik ihesi, batez ere paramilitarren sarrasketatik. Venezuelara heldutako horietako asko ez zeuden Venezuelan erregistratuta. Egoera irregular horri buelta emateko eta ofizialki herritartzat aitortuak izateko, Chávezek Misión Identidadderitzona martxan jarri zuen 2003an. Programa horren onuradunen artean milioi bat kolonbiar baino gehiago zeuden, Venezuelako nazionalitatea (identitate-zedula) jaso zutenak. Halako datuak ez dira hedabide pribatu handien propagandan aipatzen.

Ez dira aipatzen ere Kolonbian bertan indarrez lekualdatutakoak ere. ACNURek jasotzen duenez, 2018an 7.816.500 pertsona barne desplazatuak ziren Kolonbian, munduko lehen postuan hain zuzen ere. Venezuelari aipu eginez, hedabide nagusietan migrazioa, giza eskubideen urraketa eta hondamendi humanitarioa entzutean, lazgarrien eta lotsagarrien egiten dena Kolonbiako triskantza ezkutatzea da. Izan ere, demokrazia bezala saltzen digute terrorista bezala kalifikatu daitekeen Estatu bat, non 82.998 pertsonak desagertuta darrai (centrodememoriahistorica.gov.co/desaparicion), non gerra irekia edo zikina eguneroko ogia den, non Fiskaltza Orokorrak berak 2.248 “positibo faltsu” aitortu duen (Ejerzitoak hildako gazteak gerrilari bezala aurkeztea, igoerak edota ordainsariak jasotzeko), eta non FARC-EP-rekin bake-akordioa sinatzetik 158 gerrilari ohi eta 780 militante sozial erail dituzten, inpunitate osoz kasu gehienetan. Kolonbiako gobernua lasai dago, jakin badaki joku-taula honetan “demokraziaren eta giza-eskubideen Munduko zaindari”-engandik neurririk edota blokeorik ez duela jasoko. Aldi berean, Venezuelaren kontrako erasoaren eragile latinoamerikar oldarkorren bilakatu da aspaldidanik Estatu kolonbiarra.

Bachaqueo-a: ustelkeria sistemikoaren adierazpena eskasia garaietan (4-8)

Bolivar — Wed, 05 Feb 2020 01:09:23 +0000

Bachaqueo-a: ustelkeria sistemikoaren adierazpena eskasia garaietan (4-8)

Imagen

Bolivar Mar, 04/02/2020 - 21:09

Autor

Iñaki Etaio

Ustelkeriak eta batzuen pribilejioak mantentzeak jendarte venezolarra ahultzen dute barrutik eta sektore iraultzaileen etsipena areagotzen dute. Venezuelan ustelkera endemikoa da. Hedabideetan erakusten diguten kaleko inseguritatea bezala (benetakoa dena), ustelkeria ez zen Chavezekin heldu. Are gehiago, komandantearekin ustelkeria jaitsi zen asko gobernu mailan, nahiz eta guztiz ez desagertu. Kontu honetan ere, astuna zen IV Errepublikaren herentzia, Estatu aparatu erraldoiaren bazter guztietan, baita harreman sozialetan ere, hedatuta zegoena.

Egoera okertzen denean, benetako beharra dagoenean, pikarokeria naturaltasun gehiagorekin azaleratzen da, gehiengoaren onespenarekin edo, behintzat, gaitsezpenik gabe. Alemaniar ideologiaidazkian, Marx-ek eta Engels-ek adierazi zuten sozialismoak ekoizpen-indarraren garapen handia behar duela, garapen hori gabe gabezia orokortuko zelako eta, pobreziarekin, ezinbestekoagatiko borroka hasiko zen berriz, aurreko zikinkeriara bueltatuz.

Besteak beste, petrolioaren prezioaren jaitsierak, estrategia ekonomiko argi baten faltak, barne akatsak eta, bereziki, inperialismoaren gerra hibridoak ekonomia venezolarra egoera larri batera eraman dute, venezolar gehienen eguneroko bizitza kolpatzen duena. Testuinguru horretan, praktika batzuk areagotu dira. Hala ere, ezberdindu behar da oinarrizko produktuak lortzeko pertsona askok, haien ideologiatik haratago, praktika irregular batzuk erabiltzea (resolver) eta negozioa egiteko besteen beharrez aprobetxatzea. Eta azken mota honetan kokatu behar da bachaqueo-a, populaziora bideratutako produktuak bereganatzea, bidean atzematea, hartzaile berari edo kanpoko populazio bati askoz prezio handiagotan saltzeko. Bachaqueo-a ez da berria baina azken urteetako krisi ekonomikoarekin hazi da asko eta benetako minbizi bilakatu da.

Bachaqueo-a, auzokideei produktuak lapurtzeaz gain, Estatuari lapurreta da ere. Izan ere, sektore guztiek eskuratu ahal izateko Estatuak diruz lagundutako produktu horiek askoz garestiago saltzen dituzte bachaquero-ek, etekin handi bat lortuz Estatuaren kontura eta populazioa horniduraz gabetzearen kontura.

Bachaqueo-ren adibide argienak CLAP-en (Comités Locales de Abastecimiento y Producción) kutxak dira, non auzoetaraino heltzen den banaketa-katearen puntu ilunetan produktuak desagertzen diren. Produktu horiek ager daitezke gero kaleetako postuetan salmenta librean edo Kolonbiako herrietan (beti askoz prezio handiagotan). Disfuntzio hau latza da, sabela begiraz gain, populazio orokorraren eta, bereziki, prozesu eraldatzailearekin lerrokatuta daudenen adorean. Gogorra egiten da ikustea 23 de enero auzora CLAPen bidez esne-hautsa ez dela heltzen eta, handik kale gutxietara, Catia auzoan, CLAP-eko esne-hautsa kalean prezio librean saltzen dela. CLAPeko produktuez gain, dendetan saltzen diren elikagaien eta beste oinarrizko produktuen (higieneari lotutakoak adibidez) prezioak oso altuak dira. Batzuek badakite nola probestu eskaintza-eskarien legeaz, herriaren pairamenaren kontura bada ere.

Herriaren oinarrizko beharretan oinarrituta, farmakoak ezin ziren libratu praktika honetaz. Izan ere, bachaqueo-aren beste lehentasunezko jomuga dira. Kasu honetan, gainera, farmaziek ere erantzukizun handia izan dute, askok produktuekin espekulatu baitute, urritasuna egon ala ez egon. Farmako eta beste produktu batzuk farmaziako biltegietan gorde eta apaletara gutxika atera, urritasuna irudikatuz eta prezioak igoz, praktika ohikoa izan da. Eta apal huts horien irudiez gainezkatu gaituzte hedabide masiboetatik Venezuelan zein gaizki dauden azaltzeko…

Baina, janari eta sendagaiz gain, praktika maltzur honetan diru gehien mugitzen duen produktua erregaia da. Gasolina Venezuelan ia dohainik da baina Kolonbian dolar batean edo gehiagotan saltzen da litroa, negozio biribila bihurtuz. Muga zeharkatzeko bideak anitzak dira, mendian zeharreko bideak (trochas), errepide asfaltatu arruntak (gaur egun batzuk itxita eta gainontzekoak askoz kontrolatuago) baita kostaldeko itsasbideak ere, motordun txalupen bidez. Mafia-egiturak aberasteaz gain, badaude familia asko kontrabando praktika hauetaz bizi direnak. Batzuek “kontrabando langileak” terminoa erabiltzen dute, praktika hori normaltzat hartuz.

Gobernuak eta Estatuaren egiturak ezagutzen dituzte ondo bachaqueopraktikak, baina arazoari aurre egitea ez da batere erraza. Gobernuak inspektoreak dauzka elikagaien edota farmakoen prezioak aztertzeko saltokietara doazenak, edo garraio publikoan bidaiariei biletea zenbat kostatu zaien galdetzeko igotzen direnak. Honek espekulazioa oztopatu du, baina ez du inolaz ere arazoa konpondu. Erregaien kasuan, Kolonbiatik gertu dauden zonaldeetan, eros daitekeen bolumena mugatua dago auto bakoitzerako, kotxea muga zeharkatu, tanga ustu eta betetzera bueltatzea ekiditeko. Neurri honen irudi grafikoena Barinas eta Apure estatuetako gasolindegietako kotxe ilarak dira.

Prezioak eta kontsumo-ondasunen kantitateak kontrolatzea baino zailagoa da bachaqueokatean eroskeriak jasotzen dituztenak kontrolatzen saiatzea. Izan ere, hainbat poliziak eta militarrek (eta ez bakarrik errepideko kontrol ugarietan daudenek) onartzen dute dirua salgaia pasatzen uzteagatik. Kasu batzuetan, trafiko-talde kriminal antolatuak tartean daudenean, diru eskaintza hutsetik mehatxu zuzenetara hel daiteke, agentearen kontra edo bere senitartekoen kontra. Diru eskaintzak lortzen ez duena heriotz-mehatxuak lor dezake. Herri sektoreetatik, praktika hauek prozesua nabari ahultzen dutela kontziente izanda, praktika mafioso hauekin guztiekin bukatzeko jarrera irmoa izatea eskatzen zaio gobernuari. Ez da erraza, hala ere, Venezuelako herria eta ekonomia kolpatzen dituen izurri honekin bukatzea. Ez da erraza jakitea ere zein puntutaraino Gobernua bera ezindua dagoen Estatuaren egitura polizial eta militarretan piezak mugitzeko.

Edozein kasutan, eta beste Estatuekiko mugetatik urrun, Caracasen bertan adibidez, ez litzateke hain zaila izan behar kontrolatzea zer ateratzen den, katearen puntu bakoitzetik zer pasatzen den eta auzo, kale eta familia bakoitzera zer heltzen den. Teorian behintzat, zeren eta praktikan, ustelkeria kulturarekin batera, kaosaren kultura nahiko erratua dago Venezuelan (Latinoamerikan venezolarrena soilik ez bada ere). Venezolarrek bideratzen dakiten kaos zertxobait surrealista, hain zuzen ere.

Praktika hauek guztiak era hain irekian irauteak urritasun-arazoak areagotzen dituzte, baina agian efektu kaltegarriena prozesuaren eta gobernuaren beraren sinesgarritasunean dago. Izan ere, chavista asko ari dira prozesua defendatzen, lan egiten, eskasiari eusten eta, aldi berean, ikusten ari dira nola beste batzuk aberasten diren halako praktikekin eta inpunitate osoz. Diskurtso iraultzaileen artean, chavismoaren izenean eraso inperialistari aurre egiteko eta ez errenditzeko mezuak entzuten direnean, gobernutik kontrol eta zigor-neurri eraginkorragoak ez hartzeak higadura sozial handia ekartzen dio prozesuari. Kide iraultzaile batek esaten zuenez, “gure akatsen gainean zamalkatzen ari dira”, kapitalistek eta inperioak barne ahulezi eta akats hauetaz aprobetxatzen ari direla irudikatuz. Batzuek negozioa egiteaz gain, bachaqueo-ak beste funtzio horiek dauzka: herriaren sufrimendua eta desmoralizazioa areagotu, eta prozesuarekiko atxikimendua ahuldu.

Elikagai ekoizpenaren erronka, gainditu beharreko proba (3-8)

Bolivar — Thu, 16 Jan 2020 00:10:53 +0000

Elikagai ekoizpenaren erronka, gainditu beharreko proba (3-8)

Imagen

Bolivar Mié, 15/01/2020 - 20:10

Autor

Iñaki Etaio

Amerika, Afrika edo Asiako beste herrialde batzuekin gertatzen den bezala, Venezuelako ekonomia dependientea izan da historikoki. Kolonialistek lur horiek inbaditu eta konkistatu zituzten baliabide naturalak ustiatzeko (zilarra, urrea…) eta, monokultiboa inposatuz, produktu zehatz batzuen ekoizpenarekin aberasteko (azukre-kanabera, kafea, tea, arroza, tabakoa…). Mendetan zehar luzatu zen ekonomiaren eredu horren inposizioak baldintzatu zuen guztiz herri horien ekonomia eta egitura soziala. Geroago, Erta eta Hegoamerikako herri gehienak kolonialismo europearretik EEBBetako “atzeko patioa” izatera pasatu ziren. Modu honetan, beren ekonomia konpainia yankien interesen menpe geratu zen neurri handi batean, bertoko herrien beharrak alboratuz eta ekonomia propioa dibersifikatzeko estrategiak saboteatuz edo, zuzenki, interbentzio eta kolpe militarren bidez eragotziz. Oraindik XXI. mendean herri hauen dependentzia argi ikus daiteke, beren ekonomia baliabide naturalen erauzketan eta lehen-gaien ekoizpenean eta esportazioan oinarrituta.

Ebidentea bada ere, ezinbestekoa da elementu hau azpimarratzea, zeren eta sistemaren komunikabideetatik herri horietako egoeraz eta ekonomiaz ari direnean desitxuratze iraingarria egiten baitute, intentzio okerrez baita, maiz, ezjakintasun larderiatzailez ere. Ezin da alderatu Europako edo EEBBetako ekonomiaren dibertsifikazioa eta populazioaren kontsumo-maila beste kontinenteetako herri askok daukatenekin, eta era naturalean herri atzeratu eta trakets bezala irudikatu. Beste alderdi batzuk tartean badaude ere (Sobietar Batasunaren influentzia gutxitzeko Europan garatutako “ongi-izatearen gizartea” kasu), ustiatutako herriei lapurtutako plusbalia erraldoiari esker beren kontsumo maila handitu duten estatu kolonizatzaileen esplotatutako populazioak ezin dira alderatu herri horien populazio esplotatuekin. Garapen historiko ez-natural hau argi utzi behar da, gainontzeko analisietan eta azalpenetan sartu baino lehen.

Venezuelako kasuan badago beste faktore zehatz bat, bere azken hamarkadetako garapen ekonomikoa guztiz baldintzatu duena: petrolio-erreserba erraldoiak. 1920ko hamarkadatik aurrera, petrolioaren ustiaketa eta esportazioarekin dirutza hasi zen sartzen Venezuelan. XX. mendean zehar petrolio-industriaren kudeaketan Estatuak gero eta eskuhartze handiago izan badu ere, etekin gehienak elite baten eskuetan geratzen ziren. Edozein kasutan, diru-sarrerak hain handiak ziren (venezuela saudíterminoa erabiltzen hasi zen momentu batean) dirua populazio sektore zabal batera ere heltzen zela (bai soldataren bidez bai era ez-zuzenean, petrolioz ongarritutako ustelkeriaren bidez). Venezuelako ekonomia petrolioaren atzean lerrokatu zen guztiz. Horrek areagotu zuen erabat Venezuelako dependentzia, Estatu rentista bihurtuz. Kalkulatzen da 2010. hamarkadan diru sarreren % 95 petrolioari lotuta zegoela. Irudia sinplifikatuz, Venezuela petrolioa esportatzen zuen eta lortutako diruarekin dena inportatzen zuen kanpotik, dirudunen luxuzko produktu asko barne. Eskema horretan kaltetutako eremu garrantzitsuenetariko bat nekazaritza eta elikagaien-eraldatze industriarena izan zen. Elikagaiak ekoiztu ordez, inportatzen ziren, eta hamaika nekazarik atzean utzi zuten beren lanbidea, baita landak, jakintza eta nekazal-kultura ere. Nekazari horietako asko hiri handietara abiatu ziren lanaren bila (lan informaletan mugitzera kasu gehienetan) eta hirietako kanpoaldeko zonaldeetan pilatu ziren, hirigintza-planik gabe eraikitako auzoetan. Caracas inguratzen duten ranchito-z beteriko mendi-maldak fenomeno honen argazki ikusgarriena dira. Prozesu desordenatu honen aurrean Estatuak historikoki izandako utzikeriak arazoa hazten utzi zuen, lotutako fenomenoak areagotuz: bartertzea, familia-desegituraketa, deseskolatzea, delinkuentzia, indarkeria, droga-trafikoa…

Errealitate horren gainean hasi behar izan zuen Chávez-ek bere proiektua eraikitzen; sistema kapitalistaren komunikabideetan sahiesten den elementu gakoa… Marjinazioak, “biharko egunera begira”-ko errealitateak, formazio politiko eta kontzientzia faltak eta jendartearen maila guztiak zeharkatzen dituen amarru-kulturak zaila jarri zioten Chávezi. Populazioa auzo osasungaitzetatik ateratzeko eta landeetara mugitzeko gobernuaren planek ez zuten emaitz handirik izan, nahiz eta lurrak, etxe berriak eta lurra lantzeko baliabideak (traktoreak barne) eman. Etxebizitza duinak bermatzeko ahalegin horren segidatzat har daiteke, neurri handi batean, 2011an Chávezek berak abian jarritako Gran misión vivienda Venezuelaprograma, Maduroren gobernuak jarraitu duena (www.vicepresidencia.gob.ve/gran-mision-vivienda-venezuela). 2019ko urrira arte, eta arazo ekonomikoak direla medio, 2.800.000 etxebizitza eman zaie baliabide gutxiko hainbeste familiari, etxebizitzaren prezioaren % 80 Estatuak ordainduta. Ez da erraza halako ekimenak Munduko beste leku batean topatzea. Edozein kasutan, aipatutako praktika okertuak eta kontrol eta zigor faltak ahalbidetu dute onuradun batzuek etxea jaso, ilegalki saldu eta aurreko etxebizitza ezegokira bueltatzea. Hori jendartean publikoa da, eta jende askok halako kasuren bat ezagutzen du.

Herriak benetako subirautza izateko elikatzeko autosufiziente izatearen beharrean arreta eta ahalegina jarri zituen Chávezek, baita herriari antolatzeko eta ekoizteko erraztasunak eta baliabideak emateko ere. Hala ere, ekonomia dibersifikatzeko, produktuen ekoizpena handitzeko eta elikagaien eraldatze-industria garatzeko ahalegina ikuspegi estrategiko batekin abiatuta bazegoen ere, aipatutako ohitura hondagarriekin topatu zen. Aurrerapen batzuk lortu arren, besteak beste kooperatiba batzuen bidez, egindako inbertsioak ez zuen izan bilatutako ondorioa. Zarrastelkeria, antolaketan ganora eskasa eta kontrol falta errotuegi daude eta, hein handi batean, aukera ederra galdu zen autosufizienteagoak izateko eta geroago etorriko zen eraso ekonomikoari egoera hobean erantzun ahal izateko. Chávez fisikoki desagertu ostean, Maduroren gobernuaren aurkako erasoa indartzean, populazio osoaren elikadura bermatzea benetako erronka bihurtu da. Gaur egun Venezuelan garatzen ari den borroka garrantzitsuenetariko eta gakoetako bat. Izan ere, 2016tik hona sekulako ahalegina egiten ari da, gobernutik komunetaraino. Apure Estatuan dagoen Páez udala, esfortzu honen adibide argia da. PSUVek alkatetza lortu zuenetik, mugimendu sozialetik heldutako alkate berriak erabili gabeko udal-lur guztiak era kolektiboan ereitea bultzatu zuen. Hiria zeharkatzean arto-landareak ikusgarriak dira leku ezberdinetan, eta ospitala inguratzen zuten lurguneak arroz-soroak dira orain. Hiriko paisaje bisualaren aldaketaz gain, harreman sozialetan eta herritarren parte-hartzean ere aldaketa garatzen ari dira.

Nazio mailan endemiko bihurtu den arazo bat lurraren jabetasunarena da. Chávezek erabili gabeko lurrak berrezkuratzeko neurri batzuk martxan jarri arren, ekoizteko baliagarriak diren lurren zati handia lur-jabe eta abeltzain handien eskuetan mantentzen da oraindik, nekazal-ekonomia baldintzatzeko ahalmen handiarekin. Beste aldean, kooperatibetan antolatu eta ondo doakien nekazariak egon badaude ere, faktore askorekin topo egin duten nekazari asko daude. Izan ere, lurraz gain, ezinbesteko beste elementu batzuk lortzeko zailtasun handiak daude, bai agortuta dauden lurretarako ongarriak, bai lurra lantzeko tresneria eta ordezko piezak, bai ekoiztutakoa merkaturatzeko baliabideak. Beharren artean haziak daude, nola ez. Nekazal-industriaren multinazionalen hegemoniaren menpean, haziak lortzeko enpresa handiei erosi behar zaizkie; garestiak diren eta uzta bakar baterako balio duten hazi transgenikoak, hain zuzen ere. Aipatutako ekonomiaren kanpoko dependentzia biderkatzen da sektore honetan. Horren aurrean, negozio hutsaren espiraletik at dauden hazi kriolloak berreskuratzen saiatzen ari dira nekazari kolektibo batzuk, baina erronka ez da erraza, behin hazi “moderno” hauen abantailen magalean erorita (ekoizpen handia, homogeneotasun komertziala, izurri eta gaixotasunei erresistentzia…).

Nekazari askok daukaten beste kontrako faktore bat jazarpena da. Zonalde batzuetan lurrak berreskuratzeko borrokak sektore oligarkikoen indarkeria jasotzen jarraitzen du. 2000. urtetik hona 300 nekazari baino gehiago hil dituzte Venezuelan, horietako gehienak (ez badira guztiak) lur-jabe eta abeltzain handien sikarioen tiropean. Testuinguru horretan, aipatzekoa da 2019ko uztailaren 27an Brigadas de Autodefensa Hugo Chávez-en sei militanteen hilketa, Barinas Estatuaren Ticoporo herrian, non lurrarekiko gatazka eta eremua kontrolatzeko mugimendu chavista antolatuen eta trafikante eta paramilitarren arteko borroka nahasten diren. Hala ere, nekazari eta militante chavisten hilketen egile zuzenak eta agindua eman dutenak identifikatzeko eta zigortzeko emandako pausoak eta izandako emaitzak oso eskasak dira. Kasu gehienak argitu gabe geratzen dira. Nekazarien mugimendua nagusiki chavista bada ere, dagoen inpunitateak gobernuarekiko eta justizia sistemarekiko haserrea eta mesfidantza handitu baino ez du egiten.

Hau guztia gertatzen den aldi berean, nekazal-enpresa handiak erraztasun gehiago topatzen ari dira azken urte hauetan gobernuaren partetik. Elikagaien ekoizpena handitzea premiazkoa da eta behar horrek eraman du gobernua Venezuelako inportatzaile eta ekoizle pribatuei erraztasunak ematera, barne merkatua asetze aldera. Gobernua egoera kontraesankorrean dago, alde batetik populazioari oinarrizko produktuak ziurtatzeko premian eta, beste aldetik, sektore pribatuari lehentasuna emanez herri ekimen antolatuen aurretik (komunak batez ere). Egoera larrialdizkoa izan arre, Estatutik baliabide ekonomiko asko negozio pribatuetara bideratzen ari dira, burgesiaren familia batzuk indartuz (kasu batzuetan, gobernu egituretako kargu batzuekin harremanak dituztenak). Epe motzeko neurri hauek hartzen diren bitartean, ez dago bultzada nahikorik elikagaien hornidura Estatuaren enpresen edota kooperatiben bidez egiteko. Era berean, ez dira inondik ere nahikoak elikagaiak ekoizten dituzten komunen eskuetan jarritako baliabideak. Batzuek iniziatiba pribatuaren efizientzia argudio bezala erabili arren, gobernuaren sinesgarritasuna higatuta geratzen da lurrak lantzeko saiakeretan ari diren nekazari apal chavista askoren artean.

Blokeo ekonomikoa: zertan islatzen da eguneroko bizitzan? (2-8)

Bolivar — Tue, 07 Jan 2020 12:56:39 +0000

Blokeo ekonomikoa: zertan islatzen da eguneroko bizitzan? (2-8)

Imagen

Bolivar Mar, 07/01/2020 - 08:56

Autor

Iñaki Etaio

Gauzen eskasiaz hitz egiten denean ezinbestekoa da aipatzea egoera auzoz aldatzen dela. Izan ere, Caracaseko ekialdeko auzoetan, non biztanleen erosteko ahalmena handiagoa den, ez da apenas sumatzen produktuen falta dendetan eta luxuzko produktuak ez daude faltan. Europako likoreak, iberiar urdaiazpikoak, kosmetikako mota askotako produktuak topa daitezke arazo handirik gabe; diru nahikoa izanda, noski. Produktu horiek dendetan eta zentro komertzialetan daude, eta saldu, saldu egiten dira. Luxuzko produktuek ez dute arazorik mugak zeharkatzeko. Herriarentzako oinarrizko produktu askok (batez ere elikagaiak eta medikamentuak), ordea, ez dute erraz inperialismo yankiak jarritako oztopoak eta esportatzaileei egindako presioak gainditzea. Estrategia argia da: herria sufriarazi, gatibu bezala hartu, itxaropena galarazi, errenditu, etsipenak berak herria kalera eramateko gobernuaren kontra.

Produktu batzuen faltak, beste batzuk lortzeko prezio altuek edota eskuratzeko erabili beharreko denborak, lehen oso sinplea zena benetako ardura bihurtu dute jendartearen zati handi batentzat. Baina, herriaren bizitza zailtzeko estrategia hau, beste osagai batzuekin konbinatzen da, azpiegiturei sabotajeak kasu. Sabotaje ez zuzen bezala har daiteke eremu askotan dagoen mantentze-lana eskasa eta gabezi honen ondorioz jazotzen den hornidura falta. Ordezko piezen gabezia blokeoaren ondorio bat da ere. Sabotaje ez hain zuzena agian, baina sabotajea ere, efektu berdina daukana.

Baina, horretaz gain, eraso zuzenak egon dira eta badaude azpiegitura eta elektrizitate-sarearen aurka. Elektrizitate mozketak oso ohikoak dira gaur egungo Venezuelan, zonalde geografikoen artean ezberdintasunak badaude ere. Kanpotik joandako pertsona batentzat deigarria da zein naturaltasunez bizi dituzten venezolarrek argi mozketak. Argia ez izateaz gain, elektrizitaterik ezak beste alderdi asko afektatzen ditu egunerokoan: lanpostu askoren jarduerak oztopatuta edo zuzen geldituta geratzen dira, Caracas-eko metroak ez du funtzionatzen, ur-ponpatzea bertan behera geratzen da, hozkailuak eta etxeko beste tresna elektronikoak ezin erabili geratzen dira, komunikazioak mozten dira kasu askotan… Are gehiago, azpiegituren mantentze falta dela eta, askotan, argi-indarra bueltatzean intentsitate-piku nabariekin egiten du eta ez da arraroa konektatuta dauden tresna elektrikoak hondatzea. Egoera horiei aurre egiteko moldatzen badira ere (ze erremedio…) jendartearen garatze normala nabari oztopatuta dago, eta sinplea izan behar zena konplikatu eta nekagarri bilakatzen da. Honek guztiak protokolo batzuk jarraitzera darama: argia joan eta tresnak deskonektatzea, ur-hornikuntza egun batzuetarako ziurtatu asmoz teilatuetan ur-ontzi handiak izatea, elikagai fresko eta izoztuen kudeaketa estuagoa, baliabide nahikorik daukatenek erregaien bidezko elektrizitate-sorgailuak jartzea…

Egoera ekonomikoaren beste adierazle ikusgarrienetariko bat garraioarena da. Duela urte gutxirekin alderatuta, Venezuelako errepideetan auto gutxiago ikusten dira eta garraio publikoak askoz unitate gutxiago dauka, erabiltzaileen ilara luzeagoak sortuz eta bidaien maiztasuna irregularrago bihurtuz. Ez da erregai faltagatik, baizik eta kanpoan erosi beharreko auto eta piezen faltagatik. Elektrizitatea eta ur hornidurarekin gertatzen den bezala, erregaiak ia dohainik izaten jarraitzen du. Venezuela munduko preziorik baxuena daukan Estatua da: 0,001 dolar litroa (https://es.globalpetrolprices.com). Prezioa sinbolikoa da eta erosleek ordaintzean balio gutxiko bilete bat ematen dute, propina barnebiltzen duena. Zonalde batzuetan, nagusiki Kolonbiarekiko mugatik gertu, gasolindegietan ikus daitezkeen errenkada luzeak gobernuak ezarritako kontrolek sortuak dira. Auto batek arrunta izango zena baino aldi gehiago biltegia erregaiaz ez betetzeko kontrolekin Kolonbiara eramate- eta saltze-negozioa mugatzen saiatzen dira, arrakasta erlatiboarekin.

Metroa ez da egoera delikatu honetatik at geratzen. Caracaseko metroa goraino dago, behintzat ordu puntetan, non bultzadak eta sartu ezinik geratzea ohikoak diren. Metrora jaisteko momentuan suma daiteke egoeraren beste adibide adierazgarri bat: tiketerako makinak desgaituta eta milizianoak paperezko tiket berri eta sinpleagoak jasotzen bidea emateko.

Blokeo ekonomikoaren eraginak hobeto erakusten dituen esparruetako bat garraioarena bada ere, populazioaren sektoreen artean ikus daitezkeen ezberdintasunak autoen kasuan ere sumatzen da. Ozta-ozta funtzionatzen jarraitzen duten auto zaharren artean Hyundai eta Toyota rantxera berriak eta beste kotxe garestiak ikusten dira oso maiz.

Venezuelaren kontrako eraso nagusietako bat monetaren kontra gauzatzen dena da, baina honen eraginak herriak pairatzen ditu, batez ere dolarrak eskuratzerik ez duten herritar ugarik. Venezolar askoren bizitzaren osagai bihurtu da bolivar eta dolarraren arteko aldaketa zenbatetan dagoen begiratzea dolartoday web-ean. 2019ko abuztuan, adibidez, aldaketa erdira jaitsi zen: hilabete hasieran dolar bat 12.000 bolivar izatetik hilabetea ixtean kopuru horren bikoitza izatera pasatu zen. Hasieran deigarria egiten bada ere, edozein dendatan jendeak poltsikoetan sartzen ez diren bilete-sorta handiekin ordaintzea egunerokoaren parte da. EEBBetan diseinatutako eraso-politikan kokatuta, urte askotan zehar areagotzen den bolivarraren debaluazioak eragina zuzena dauka produktuen kostuan, prezioak etengabe igoz. Igoera honen erantzule bakarra ez dago kanpotik burututako monetaren trukean, zeren eta barneko beste faktore asko nahasita baitaude (espekulazioa, bachaqueo-a, sektore pribatuaren boterea prezioak ezartzeko eta gobernuaren epelkeria horren aurrean…), baina ezin da ezkutatu faktore horietako asko aipatutako gerra hibridoarekin erlazioa daukatela.

Honen guztiaren ondorioz segurtasunik eza itzela dago diruaren prezioaz. Venezolarrak ezin du jakin ezta epe motzean zein balio izango duen daukan diruak, salbuespeneko egoera honetan. Azken urteetan Venezuelako diru-kutxak husteko eraso planifikatuaz defendatzeko hartutako neurrien artean bankuetatik atera daitekeen eskudirua estuki mugatzea izan da, hiritarrek ordainketak egitea zailtzen duena. Europako populazioetan ansietate krisi bat sortuko balu ere, venezolar gehienek aurre egiten diote egoerari, pazientzia, etsipen eta beren subirautza defendatzeagatik ordainketaren ulermena konbinatuz. Bizitza ulertzeko venezolarren idiosinkrasia partikularrak, kontuan hartzeko elementu subjektibo garrantzitsua, zailtasunen artean bizitza aurrera jarraitzea errazten du.

Osasuna da, zalantzarik gabe, blokeoaren eraginak sumatzen diren gune latzena. Historian zehar asedioetan egin den bezala, herria belaunikatu nahi dute gozez, egarriz eta, nola ez, gaixotasunez. Blokeo gringoak medikamendu eta medikuntza-ekipoak lortzea oztopatzen eta garestitzen du maiz eta ezinezko egiten du beste batzuetan. Beste esparru askotan bezala, Venezuelak beste estatuekiko daukan dependentzia ahultasun handi bihurtzen da medikamentuak lortzeko ere. Are gehiago, medikamentuen % 34 EEBBetatik inportatzen zirela kontuan hartuta. Osasun sistema publikotik osasun zentroak, ospitalak eta farmaziak produktuz eta tresnez hornitzen saiatzen bada ere, medikamentu eta beste material batzuk ez dira lortzen edo kantitate txikietan eta prezio altuetan eskuratzen dira. Eta ez bakarrik EEBBetatik datozenak, zeren eta Trump administrazioaren presioek lortu baitute beste estatuetakoak diren konpaniekiko kontratuak bertan behera geratzea, Kubarekin hamarkadetan zehar egin duten moduan. Venezuela helmuga zuten medikamentu-bidalketa asko bertan behera geratu dira eta gobernuak ahalegin berezia egin behar izan du blokeoa ekiditeko, beste Estatu batzuekin harreman komertzialak handituz medikamentuak eta printzipio aktiboak lortu ahal izateko. Estatu hauek Txina, Errusia, India, Turkia, Iran edo Bielorrusia dira, nagusiki, EEBBetatik heltzen den presioa jasan dezaketen potentziak. Hala ere, garraiatzeko kostuek eta enpresek hartzen duten arriskuak produktu hauek garestiago bilakatzen dituzte.

Edozein kasutan, medikamentu eta sendagai-ekipamenduaren hornikuntza ez da nahikoa eta ondorioak oso gogorrak izan dira. Diabetesa edota hipertentsioa daukaten lau milioi bat venezolarrek ez dute erregularki jasotzen beharrezko medikamentuak (adibidez, 2017an jada ordainduta zeuden 300 mila intsulina-dosi ez ziren heldu Citibankek erosketa blokeatu zuelako). Hiesa daukaten 80.000 bat lagun antiretrobiralak jaso gabe geratu ziren 2017an. Kalkulatzen da 16.000 bat mila lagun daudela minbiziarekin beharrezko tratamendua (kimioterapia, radioterapia, farmakoak…) ezin jasan, eta dialisia behar duten beste 16.000 pertsona ziurgabetasunean murgilduta daude. Guasdualiton bisitatutako ospitalean, adibidez, lau dialisi-ekipo geldirik zeuden ordezko piezen faltagatik eta funtzionatzen zuten bi ekiporekin moldatu behar ziren zonaldeko paziente guztiak artatu ahal izateko. Kalkulatu da 2017 eta 2018 artean 40.000 izan zitezkeela hildakoen kopurua osasun arloari ezarritako blokeoaren eraginez (cepr.net/venezuela-sanctions2019.pdf). Zifra horiez haratago, argi dago heriotz-kondena sinatzen dela EEBBetan osasunaren kontrako neurri bat sinatzen den bakoitzean. “Gaixoak hiltzen direla” esan baino, “hiltzen dituztela” esan beharko genuke.

Blokeo ekonomikoaz aritzean, aipatzeko ezinbesteko eremua janariarena da. Datu bat emateagatik, elikagaien inportazioa 2013an 11.200 milioi dolar izatetik 2018an 2.460 milioi dolar izatera pasatu ziren. Venezuelak kanpoko elikagaiekiko daukan dependentzia jakinda, erraz ulertzen da honen inpaktua venezolar gehienen bizitzan.

Elikadurari lotuta, bertan behera utzi behar da zabaldutako gezur bikoitza: Venezuelako gobernuak herria gosetera kondenatzen duela. Alde batetik gosete ez dagoelako. Sektore batzuetan eta familia batzuetan estu badabiltza eguneroko otorduak ziurtatzeko, gobernuari aitortu behar zaio babesik gabe inor ez geratzeko egindako ahalegin erraldoia, alderdi asko gurutzatzen diren errealitate batean. Adibidez, venezolar batzuek kritikatzen dute gobernuak planifikazio familiarrari dagokionez izandako politika. Bazterreko sektore gazteei formatu eta hezkuntza sexuala eman ordez, izandako ume bakoitzagatik diru-laguntzak emateak formazio baxuko pertsonak ume gehiegi izatera eraman ditu, pobrezia eta bazterkeriaren espirala elikatuz. Populazioaren elikadura aproposa ziurtatzea ez datza bakarrik janariaren hornikuntzan, ikuspegi integralean kokatu behar baita, alderdi sozioekonomiko asko barnebilduz.

Beste alde batetik, gezur biribila da Venezuelako gobernua janari eskasiaren erantzule nagusia izatea. Elikagaien deshornikuntza eta garestitzea izan dira, argi eta garbi, oligarkiak erabilitako tresna bat, Chávezek prozesu eraldatzailea hasi zuenetik gaur egunera arte. Barrutik eta kanpotik gauzatutako eraso honetan dago urritasun egoeren erantzule nagusia. Maduroren gobernuak 2016an jarri zituen martxan CLAP-ak (Comités Locales de Abastecimiento y Producción), elikadurari loturiko arazo nagusiei aurre egiteko. Auzo eta herrietako batzorde hauen bidez familia bakoitzari helarazten zaio elikagaien kutxa bat gutxitutako prezioetan (beren kostutik behera), zailtasunak zailtasun. Izan ere, maiztasuna aldatzen da lekuaren eta garaiaren arabera. Caracasen, non elikagaiak lortzeko arazoa handiagoa den, maiztasuna bi astekoa ohi da, baina landetan hilabetekoa edo gutxiagokoa izan daiteke (elikagaiak beste bide batzuetatik eskuratzeko erraztasun gehiago daude). Kutxan dauden elikagaiei dagokienez, arroza, olioa, arto-irina, azukrea, lekaleak, pasta edota ontziratutako arraina topa daitezke, baina dauden elikagaien mota eta kantitatea ez da guztiz erregularra. Produktu horietako asko beste nazio batzuetan ekoiztuta daude.

Kutxa horretan kondentsatzen dira Venezuelan dauden arazo eta errealitate batzuk: gobernuaren ahaleginak oinarrizkoena guztiei ziurtatzeko, elikagaien ekoizpen atzeratua, inportazioen erabateko dependentzia, kontrol falta eta bachaqueo-a (produktuen desbideratzea merkatu paraleloetara).

Blokeo ekonomikoa: sortu nahi baina lortu ez duten hondamendi humanitarioa (1-8)

Bolivar — Fri, 03 Jan 2020 19:51:17 +0000

Blokeo ekonomikoa: sortu nahi baina lortu ez duten hondamendi humanitarioa (1-8)

Imagen

Bolivar Vie, 03/01/2020 - 15:51

Autor

Iñaki Etaio

Venezuelaren kontrako blokeoa aipatzen denean alderdi makroak erabiltzen dira askotan: trantsazio finantzieroak egiteko ezintasuna, atzerrian dauden aktibo ekonomikoen blokeoa, kanpoko inbertsioak zailduta edo ezinduta izatea, EEBBetan dauden enpresa venezolarren interbentzioa (PDVSAren Sitgo filiala kasu)… Izan ere, Estatu Batuetatik ezarritako blokeoak eragin oso nabaria izan du Venezuelako ekonomian. Centro Estratégico Latinoamericano de Geopolitica-k (CELAG) egindako kalkuluaren arabera, blokeo ekonomikoak 245.000 eta 350.000 milioi dolarreko galerak suposatu zuen 2013 eta 2017 urteen artean; batez bestekoan, venezolar bakoitzari 8.400 eta 12.100 dolarren artean (www.celag.org/las-consecuencias-economicas-del-boicot-venezuela). Kalkulatzen da 2013tik aurrera Venezuelako sektore publikoak ez duela jaso 19.000 milioi dolar urtean eta, aldi berean, 3.300 milioiko gain-kostua izan duela kanpoko-zorrari dagokionez, nagusiki arrisku-primagatik. Azken urteetan galerak areagotu dira, Trumpen Gobernuaren zigor ekonomikoak asko intentsifikatu baitira. Izan ere, 2017tik aurrera EEBBetako gobernuak 150 neurri hertsatzaile hartu ditu Venezuelaren kontra (resumenlatinoamericano.org/bloqueo-economico-contra-venezuela).

Edozelan ere, alderdi ekonomikoa gerra hibrido baten osagaia da. Gerra bat, bai; mota ezberdinetako neurriez osatutako gerra bat, non blokeo ekonomiko eta finantzieroa beste eraso mota batzuekin konbinatzen den: gerra diplomatikoa Venezuela nazioartean isolatzeko, gerra mediatikoa chavismoa eta Venezuelako errealitatea desitxuratzeko eta interbentzio bat justifikatzeko, gerra psikologikoa herri venezolarra etsipenera eramateko eta kalea desengonkortzeko, sabotajeak eguneroko bizitza gehiago zailtzeko, eraso paramilitarrak oinarri chavistei lurraldearen kontrola kentzeko…

Venezuelan ez dago hondamendi humanitario bat, sistemaren komunikabideetatik ikustarazi nahi diguten bezala. Izan ere, 2019ko otsailean “laguntza humanitarioa” omen zituzten kamioiak Kolonbiatik igarotzen saiatzearena propaganda kanpaina baino ez zen izan. Haiek beraiek sortutako gaixotasunerako aspirina, hain zuzen ere. Alabaina, blokeoak krisi humanitarioa eragin ez badu ere, herrian min eta sufrimendu handia sortzen ari da. Eta esan behar da, krisia ez bada handiagoa, chavismoari esker dela. Gobernuari aitortu behar zaio jendearen oinarrizko beharrak asetzeko ahalegin handia egin izana. CLAPak (Comités Locales de Abastecimiento y Producción) adibide onena dira. CLAP kutxak leku batzuetara maiztasun erregularrarekin heltzeko arazo handiak badaude ere, familia guztietara janari kopurua helarazten zaio (olioa, arroza, arto-irina, lekaleak, batzuetan hega-laburreko latak…), gutxieneko bat bermatze aldera. Edozein kasutan, ekimen hau ez da libratu EEBBetako gobernuaren jazarpenetik. CLAPeko idazkari nagusiak, Freddy Bernal-ek, 2019ko maiatzean jakitera eman zuen CLAPetarako elikagaiak Venezuelara eramaten zituzten 12 ontzi-enpresetatik 10rek zigorrak jaso zituztela. Horrez gain, ordainketak egiteko zailtasunek atzeratzen dute asko elikagaiak erosteko prozesua.

Oztopo hauen gainetik, gobernuak elikagaiak ziurtatzeko ahaleginari gehitu behar zaio herri antolatuaren egiturek ekimen hauek bideratzeko eskaintzen duten logistika. Herri eta auzoetan antolaketa maila honek erraztu du salbuezpenezko egoera honi aurre egitea, herri eta auzoetan bertan egoera aztertuz, prebentzio-lana eginez eta programa sozialak bideratuz. Kritikez haratago Maduroren gobernuak mantentzen duen herri-sostenguak, sektore chavisten antolaketak eta populazioaren zati handi batek duen kontzientzia mailak ekidin dute beste herri batean aspaldi matxinada bat izango zena. Herri venezolarraren sektore zabal bat prest dago erresistitzeko, eta erakusten ari dira. Populazioaren zati handi bat argi dauka defendatzen ari direna prozesu eraldatzailea edo chavismoa baino gehiago dela, beren herriaren subirautza bera dela.

“Ze gaizki dauden gauzak Venezuelan” Utzidazu labur-labur azaltzen (0-8)

Bolivar — Thu, 02 Jan 2020 15:36:44 +0000

“Ze gaizki dauden gauzak Venezuelan” Utzidazu labur-labur azaltzen (0-8)

Imagen

Bolivar Jue, 02/01/2020 - 11:36

Autor

Iñaki Etaio | Askapena

“Maduro nos mata de hambre” (“Madurok gozez hiltzen gaitu”) kartela eskuetan zuen gizentasun ageriko emakume baten irudia zabaldu zen sare sozialetan duela hilabete batzuk, umore kutsu nabariarekin. Montaje bat izan ala ez, irudi horrek sintetizatzen du neurri handi batean jendarte ezberdinetako sektore zabaletan Venezuelari buruz dagoen imajinario kolektiboa, baita hango prozesuaren eta egoeraren desitxuraketa ere. Venezuelako Errepublika Bolivarianoan izandako egonaldia baliokoa izan zaigu bagenekiena han bertan konprobatzeko: Venezuela ez da sozialismo bolivarianoen ustezko paradisu bat, ezta hondamendi humanitarioaren diktadura ere.

Irudi sinplifikatzaile honekin ez dago inolako asmorik hango errealitatea erdibideko tartean jartzeko. Prozesu eraldatzaile guztiak arriskuz, oztopoz eta kontraesanez beteta daude. Ezin da beste modu batean izan. Kontraesanek dinamismoa eta mugimendua daukate barruan; aldaketaren motorea dira. Eta lurralde venezolarretan garatzen ari dena hori da: garapen oso zailean dagoen prozesu askatzaile bat, bere lorpenekin, bere ekarpenekin, bere akatsekin, bere testuinguru latzarekin eta bere konprexutasunarekin.

Askapena erakunde internazionalistaren brigadak aukera eman digu 2019ko udan prozesu venezolarraren egoera hobeto ezagutzeko, komunikabideetan topa ditzakegun informazio eta analisietatik haratago (gutxieneko objektibotasunaz errealitate venezolarra aztertzen saiatzen diren medioez ari gara; ez ustezko informazioa prozesu bolivartarraren kontra gerra-tresna bezala erabiltzen duten propaganda-korporazioez). Erakunde zein pertsona askorekin izandako harremanek ahalbidetu digute inperialismo yankiaren ofentsibak herrian dituen ondorioak gertutik ezagutzea baita prozesuaren konplexutasunera hurbiltzea ere. Testu honen helburua zertzelada batzuk era laburrean eskaintzea da, herri venezolarraren gaur egungo egoeraren alderdi gako batzuk hobeto ulertzeko. Atalka antolatutako testu honetan islatuta agertuko dira Venezuelak pairatzen duen forma-anitzeko erasoaren ondorioak, sektore zabalen erresistentzia eta duintasuna, jendarte venezolarra gaixotzen duten heredatutako praktikak eta jokabideak, prozesuaren kontraesanak, egoera larri horri aurre egiteko erronkak edota sistema komunala eraikitzeko saiakeren zailtasunak.

Inork ez zuen esan erraza izango zenik.